Źródło życia w białym raju

Ustronie to zaledwie kilka kilometrów od Wieruszowa, a jeszcze bliżej od Podzamcza. Jadąc z Wieruszowa do Opatowa prastarą dębową aleją, wystarczy na pół kilometra przed tą miejscowością skręcić w prawo by znaleźć się w tym uroczym miejscu. Już z perspektywy leśnej drogi widać piękny pałac z zadbanym otoczeniem. Dawny pałacyk myśliwski w Ustroniu to już gmina Łęka Opatowska, powiat kępiński. A nawet Wielkopolska! Jednak nie zawsze tak było. Do 1954 roku pałacyk wraz z otaczającymi go lasami należał do ówczesnej gminy Podzamcze.

W tej przepięknej okolicy w 1877 roku książę Fryderyk Badeński (1826 -1907) zbudował dwór myśliwski. Pod koniec XIX wieku właścicielem dworu i okolicznych lasów został brat cesarza Niemiec Henryk Hohenzollern (1862 -1929). Znacznie powiększył on budynek pałacyku. Dobudował prostopadłe skrzydło z wieżyczką i kolejnymi pomieszczeniami, nadając budowli kształt podkowy. Na czubku wieży umieszczono blaszaną sylwetkę myśliwego, która obracając się, wskazuje kierunek wiatru. W czasie pierwszej wojny światowej w pałacu zorganizowano szpital polowy dla rannych żołnierzy niemieckich. Po I wojnie światowej i przejęciu posiadłości przez Polskę ze względu na charakterystyczny mikroklimat tej okolicy utworzono w pałacu zakład leczniczy dla dzieci, nadzorowany przez ówczesne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Ośrodek leczniczy w Ustroniu szybko stał się bardzo znany wśród urzędników państwowych i ich dzieci pod popularną nazwą „Biały Raj”. Przedwojenne reklamy głosiły: „Zakład ten znajduje się w okolicy zdrowotnej, na gruncie piaszczystym na wysokości 186 metrów nad poziomem morza, otoczony z trzech stron a mianowicie od wschodu, północy i południa rozległymi gęstymi, borami sosnowymi i świerkowymi”. W „Białym Raju” podobno z dobrym skutkiem leczono chorowite, wątłe i anemiczne miejskie dzieci, z podejrzeniami braku apetytu, alergii, migreny, gruźlicy i innych dolegliwości. Dla zaakcentowania, że jest to ośrodek rządowy, na eksponowanym miejscu obok pałacu ustawiono popiersie marszałka Józefa Piłsudskiego, zniszczone przez Niemców w czasie II wojny światowej. W dwudziestoleciu międzywojennym Zakład Leczniczy Ustronie cieszył się wielką popularnością i należał do niewielu renomowanych tego typu placówek w Polsce. Odwiedziło go wielu urzędujących ministrów, wysoko postawionych oficerów i urzędników. Leczenie dzieci w „Białym Raju” trwało jednorazowo około pół roku. Na umieszczenie swych dzieci w Ustroniu urzędnicy państwowi oczekiwali niekiedy całymi miesiącami. Lata wojenne i czas okupacji hitlerowskiej były dla zamku wyjątkowo łaskawe. Cały obiekt przejęty został  przez niemiecką organizację Lebensborn, czyli „Źródło Życia”. Organizacja ta w swych założeniach miała stworzyć odpowiednie warunki w sieci swoich ośrodków do „odnowienia krwi niemieckiej” i „hodowli nordyckiej rasy nadludzi” poprzez odpowiednią selekcję kobiet i mężczyzn przeznaczonych do rozmnażania w ramach założeń hitlerowskiej polityki rasistowskiej. Pałac w Ustroniu stał się hitlerowską „fabryką dzieci”. Akty urodzenia małych „aryjczyków”, którzy masowo przychodzili tu na świat, sporządzane były w Gminie Podzamcze do której wówczas należało Ustronie. Po II wojnie światowej pałac wraz z otaczającymi go lasami podobnie jak w okresie międzywojennym nadal stanowił własność państwa polskiego. W okresie powojennym był ośrodkiem wypoczynkowym, domem pracy twórczej by w końcu stać się placówką terenową Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

Grzegorz Szymański

zd. nr 3-  http://www.kepnosocjum.pl

Galeria

Komentarze